Háttatal,
er Snorri orti um Hákon konung ok Skúla hertoga.

I.

Hér er eitt refhvarf í hverju vísuorði ok flest ofljós. Þessi eru önnur in minni:

21. Lung frá ek lýða þengils,
lá reis of skut, geisa,
en svörð of her herða.
Hljóp stóð und gram Róða.
Þjóð fær þungra skeiða
þröng rúm skipat löngum,
stál lætr styrjar deilir
stinn klökk í mar sökkva.

Hér eru refhvörf í öðru hverju vísuorði. Þessi eru in þriðju:

22. Himinglæva strýkr hávar
hrönn skilja sog, þiljur.
Lögstíga vill lægir
ljótr fagrdrasil brjóta.
Lýsheims náir ljóma,
líðr ár, of gram blíðum,
uðr rekkir kjöl klökkvan
köld, eisa, far geisar.

Hér eru ein refhvörf í hvárum helmingi. Þessi eru in minnstu refhvörf.

Enn er sá háttr, er vér köllum refhvarfabróður:

23. Firrisk hönd með harra
hlumr, líðr vetr af sumri,
en flaust við lög Lista
löng taka hvílð at göngu.
Öl mæðir lið lýða,
létt skipask höll, it rétta,
en skál at gjöf góla
gulls svífr, tóm, in fulla.

Hér eru í öðru orði ok fjórða þau orð, er gagnstaðlig eru sem refhvörf, enda standa eigi saman, ok er ein samstafa millum þeira ok lúkast bæði eigi í eina tíð. Þessir hættir, er nú eru ritaðir, eru dróttkvæðir at hendingum ok orðalengð. Hér eru sex samstöfur í hverju vísuorði ok aðalhendingar í öðru ok inu fjórða, en skothendur í fyrsta ok þriðja.

Hvernig skal skipta dróttkvæðum hætti með hendingum eða orðalengð? Svá sem hér er, dunhenda:

24. Hreintjörnum gleðr horna,
horn náir lítt at þorna,
mjöðr hegnir böl bragna,
bragningr skipa sagnir.
Folkhömlu gefr framla,
framlyndr viðum gamlar,
hinn er heldr fyr skot skjöldum,
skjöldungr hunangs öldur.

Hér er þat málsorð fyrst í öðru ok inu fjórða vísuorði, er síðast er í inu fyrsta ok þriðja.

Þetta er tilsagt:

25. Röst gefr öðlingr jastar,
öl virði ek svá, firðum.
Þögn fellir brim bragna,
bjór forn er þat, horna.
Máls kann mildingr heilsu,
mjöðr heitir svá, veita.
Strúgs kemr í val veiga,
vín kalla ek þat, galli.

Nú er orðskviðuháttr:

26. Fúss brýtr fylkir eisu
fens.Bregðr hönd á venju.
Ránhegnir gefr Rínar
röf. Spyrr ætt at jöfrum.
Mjök trúir ræsir rekka
raun. Sér gjöf til launa.
Ráð á lofðungr lýða
lengr. Vex hverr af gengi.

27. Ískalda skar ek öldu
eik, var súð in bleika
reynd, til ræsis fundar
ríks. Emk kuðr at slíku.
Brjótr þá hersis heiti
hátt, dugir sæmð at vátta,
auðs af jarla prýði
ítrs. Vara siglt til lítils.

Þetta er álagsháttr. Hér hefr upp annat ok it fjórða vísuorð með fullu orði ok einni samstöfu, ok leiðir þat orð af inu fyrra vísuorði, en þær fimm samstöfur, er þá eru eftir, eru sér um mál. Þessi er inn fyrsti háttr, er ritaðr sé, þeira er breytt er af dróttkvæðum hætti með fullu háttaskipti, ok heðan frá skal nú rita þær greinir, er skipt er dróttkvæðum hætti ok breytt með hljóðum ok hendingaskipti eða orðalengð, stundum við lagt, en stundum at tekit.

Þetta er tvískelft:

28. Vandbaugs veitti sendir
vígrakkr, en gjöf þakkak
skjaldbraks skylja mildum,
skipreiðu mér, heiða.
Fann næst fylkir unna
föl dýr at gjöf stýri
stálhreins. Styrjar deilis
stórlæti sá ek mæta.

Hér er í fyrsta ok þriðja vísuorði þat, er háttum skiptir. Hér standast hljóðfyllendr svá nær, at ein samstafa er í milli þeira. Þeir gera skjálfhendur stuðlar, ok er inn fyrri upphaf vísuorðs, en hendingar standast sem first. En ef frumhending er í þeiri samstöfu, er næst er inni fyrstu, þá bregzt eigi skjálfhenda.

Þessi er detthendr háttr:

29. Tvær man ek hilmi hýrum
heims vistir ótvistar.
Hlaut ek á samt at sitja
seimgildi fémildum.
Fúss gaf fylkir hnossir
fleinstýri margdýrar.
Hollr var hersa stilli
hoddspennir fjölmennum.

Hér skiptast hættir í öðru ok fjórða vísuorði, ok ræðr in fjórða samstöfun háttunum.

Þetta er draugsháttr:

30. Þoll bið ek hilmis hylli
halda grænna skjalda
Askr beið af því þroska
þilju Hrungnis ilja.
Vígfoldar njót valdi
vandar margra landa,
nýtr vartu oss, til ítrar
elli, dolga fellir.

Hér er enn í öðru ok fjórða vísuorði þat, er háttum skiptir, ok ræðr hér in þriðja samstafa.

II.

Nú hefr upp annat kvæði:

31. Stáls dynblakka stökkvi
stinngeðs samir minnask,
alms bifsæki aukum
Yggs feng, á lof þengils.
Odds bláferla jarli
örbrjót né skal þrjóta,
Hárs saltunnu hrannir
hrærum, óð at stæra.

Þetta heitir bragarbót. Hér skiptir háttum í fyrsta ok þriðja vísuorði. Hér standast sem first má stuðlar, en hendingar svá, at ein samstafa er á milli. Þat greinir háttuna.

Þenna hátt kalla men riðhendur:

32. Él þreifsk skarpt of Skúla
skýs snarvinda lindar,
egg varð hvöss í höggum
hræs dynbrunnum runnin.
Seimþreytir bjó sveita
snjallr ilstafna hrafni,
Páll varð und fit falla
fram þrábarni arnar.

Hér skiptir háttum í öðru ok fjórða vísuorði. Standa þar hendingar báðar samt nær enda ok lúkast á einum hljóðstaf báðar, ok er betr, at samhljóðandi sé eftir aðra.

Þess háttr er kallat veggjat:

33. Lífs varð rán at raunum,
reið sverð, skapat mjök ferðum.
Stöng óð þrátt á þingi
þjóðsterk, liðu fram merki.
Hrauð, of hilmis bróður,
hvöss egg friðar ván seggjum,
spjót náðu blá bíta.
Búandmenn hlutu þar renna.

Hér er háttaskipti í öðru ok fjórða vísuorði, ok er þar ein samstöfun sett í, svá at tvær eru síðar, ok aukit því lengð orðsins.

Nú er flagðaháttur:

34. Flaust bjó folka treystir
fagrskjölduðustum öldum.
Leið skar bragnings bróðir
bjartveggjuðustu reggi.
Hest rak hilmir rasta
harðsveipaðastan reipum.
Sjár hlaut við þröm þjóta
þunghúfuðustu lungi.

Hér skiptir háttum í öðru ok inu fjórða vísuorði. Er hér aukit bæði samstöfu ok fullnat orðtak sem framast, ok eftir þá samstöfun eru þrjár samstöfur, og er rétt dróttkvætt, ef hon er ór tekin.

Þessi háttr er in forna skjálfhenda:

35. Reist at Vágsbrú vestan,
varrsíma bar fjarri,
heitfastr hávar rastir
hjalm-Týr svölu stýri,
Stökr óx, er bar blakka
brims fyr jörð it grimma
herfjölð, húfar svölðu,
hrannláð, búandmanna.

Hér er skjálfhent með aðalhending í þriðja vísuorði í hvárum tveggja helmingi, en at öðru sem dróttkvætt. Þenna hátt fann fyrst Veili. Þá lá hann í útskeri nökkuru, kominn af skipbroti, ok höfðu þeir illt til klæða ok veðr kalt. Þá orti hann kvæði, er kallat er kviðan skjálfhenda eða drápan steflausa ok kveðit eftir Sigurðar sögu.

Þetta er þríhent kallat:

36. Hristi hvatt, þá er reistisk,
herföng, mjök löng véstöng.
Samði folk, en frömðusk
fullsterk, hringserk, grams verk.
Hönd lék, herjum reyndisk,
hjörr kaldr, allvaldr mannbaldr.
Egg frá ek breiða bjoggu
bragning fylking, stóð þing.

Hér eru þrennar aðalhendingar í öðru ok inu fjórða vísuorði, ok lútask allar einnig, ok fylgir samstöfun fyrir hverja.

Nú er inn dýri háttr:

37. Vann, kann virðum banna
vald, gjald, höfundr aldar,
ferð verð folka herði
fest mest, sá er bil lestir.
Hátt þrátt, hölða áttar
hrauð auð jöfurr rauðum,
þat, gat þengill skatna
þjóð, stóð af gram, bjóða.

Hér eru í fyrsta ok þriðja vísuorði tvær aðalhendingar samt í upphafi, en in þriðja at hætti við enda.

38. Farar snarar fylkir byrjar,
freka breka lemr á snekkjum,
vaka taka vísa rekkar,
viðar skriðar at þat biðja.
Svipa skipa sýjur heppnar
sömum þrömum í byr römmum,
Haka skaka hrannir blökkum
hliðar. Miðar und kjöl niðri.

Hér eru þrjár hendingar í vísuorði ok skothent í fyrsta ok þriðja vísuorði, en þriðja hending at hætti við enda, ok fylgir samstafa hverri hendingu.

Þessi háttr er kallat tiltekit:

39. Ok hjaldrreifan hófu
hoddstiklanda miklir,
morðflýtir kná mæta
malmskúrar dyn, hjalmar,
hjaldrs þá er hilmir foldar
hugfærum gaf stæri,
ógnsvellir fær allan,
jarldóm göfugr, sóma.

Hér skiptir háttum it fimmta vísuorð, ok leiðir í því orði máltak af fyrra vísuhelmingi, ok dregst þat vísuorð með hljóðfyllingum mjök eftir skjálfhendu inni nýju.

Þessi háttr er kallat greppaminni:

40. Hverr fremr hildi barra?
Hverr er mælingum ferri?
Hverr gerir höpp at stærri?
Hverr kann auð at þverra?
Veldr hertogi hjaldri.
Hann er first blikurmanni.
Hann á höpp at sýnni.
Hann vélir blik spannar.

 


     
© 2008 Völuspá.org | © 2008 Articles, Analysis and Artwork to their respective creators
Eddas, Sagas and Folklore Public Domain